Refluks to schorzenie układu pokarmowego, które dotyka miliony osób na całym świecie. Charakteryzuje się cofaniem się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, co prowadzi do uczucia pieczenia w klatce piersiowej, znanego jako zgaga. Choć refluks może występować sporadycznie u zdrowych osób, to przewlekła postać, nazywana chorobą refluksową przełyku (GERD), wymaga specjalistycznej diagnozy i leczenia.

Współczesny styl życia – bogaty w przetworzoną żywność, siedzący tryb pracy oraz wysoki poziom stresu – sprzyja rozwojowi refluksu. Nieleczony refluks może prowadzić do poważniejszych powikłań, takich jak nadżerki przełyku, zwężenie przełyku czy nawet przełyk Barretta, który wiąże się ze zwiększonym ryzykiem nowotworu.

Objawy refluksu, które warto znać

Refluks objawia się na różne sposoby, co czasem utrudnia jego prawidłową diagnozę. Do najczęstszych objawów należą:

• pieczenie za mostkiem (zgaga),
• kwaśny smak w ustach,
• odbijanie się treścią żołądkową,
• ból w górnej części brzucha,
• problemy z połykaniem,
• przewlekły kaszel lub chrypka,
• uczucie guli w gardle.

Warto zaznaczyć, że refluks może również powodować nietypowe objawy, takie jak ból w klatce piersiowej mylony z zawałem serca czy problemy z oddychaniem. Dlatego tak ważne jest, aby osoby z nawracającymi dolegliwościami skonsultowały się z lekarzem.

Przyczyny refluksu – co zwiększa ryzyko?

Refluks może być wynikiem różnych czynników, zarówno fizjologicznych, jak i środowiskowych. Do głównych przyczyn należą:

• osłabienie dolnego zwieracza przełyku, który nie zamyka się prawidłowo,
• nadwaga i otyłość, które zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej,
• ciąża – zmiany hormonalne i mechaniczne sprzyjają refluksowi,
• spożywanie dużych posiłków lub jedzenie tuż przed snem,
• dieta bogata w tłuszcze, czekoladę, kawę, alkohol i pikantne potrawy,
• palenie papierosów, które osłabia mięśnie przełyku,
• niektóre leki, np. przeciwzapalne czy obniżające ciśnienie.

Refluks może być także następstwem innych schorzeń, takich jak przepuklina rozworu przełykowego czy opóźnione opróżnianie żołądka.

Jak diagnozuje się refluks?

Rozpoznanie refluksu zazwyczaj rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego i analizy objawów. Lekarz może zlecić następujące badania:

• endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopia),
• pH-metria przełyku – pomiar kwaśności,
• manometria przełyku – ocena pracy mięśni przełyku,
• RTG z kontrastem (tzw. pasaż przełyku).

Badania te pozwalają nie tylko potwierdzić refluks, ale także wykluczyć inne przyczyny dolegliwości, jak wrzody czy nowotwory.

Leczenie refluksu – od zmiany stylu życia po farmakoterapię

Leczenie refluksu opiera się przede wszystkim na zmianie stylu życia i odpowiedniej diecie. W lżejszych przypadkach takie podejście może być wystarczające. Zalecenia obejmują:

• redukcję masy ciała (w przypadku nadwagi),
• unikanie posiłków na 2-3 godziny przed snem,
• spanie z uniesioną górną częścią ciała,
• unikanie potraw wywołujących objawy,
• rzucenie palenia i ograniczenie alkoholu.

Jeśli zmiany te nie przynoszą efektu, refluks może wymagać leczenia farmakologicznego. Stosuje się przede wszystkim inhibitory pompy protonowej (IPP), takie jak omeprazol czy pantoprazol, które zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki prokinetyczne poprawiające motorykę przewodu pokarmowego.

W ciężkich i opornych na leczenie przypadkach refluksu rozważa się interwencje chirurgiczne, np. fundoplikację metodą Nissena.

Dieta przy refluksie – co jeść, a czego unikać?

Dieta odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu objawów refluksu. Wskazane jest spożywanie posiłków lekkostrawnych, o niskiej zawartości tłuszczu i błonnika nierozpuszczalnego. Do produktów polecanych należą:

• gotowane warzywa (np. marchew, dynia, brokuły),
• chude mięsa (indyk, kurczak),
• ryż, kasze, płatki owsiane,
• banany, jabłka (gotowane lub pieczone),
• pieczywo pełnoziarniste w niewielkich ilościach.

Produkty, które mogą nasilać refluks, to:

• tłuste, smażone potrawy,
• czekolada, mięta, cebula,
• napoje gazowane, kawa, herbata,
• cytrusy i pomidory,
• ostre przyprawy.

Warto prowadzić dziennik żywieniowy i obserwować, które produkty nasilają objawy refluksu w danym przypadku.

Czy refluks można całkowicie wyleczyć?

Refluks to przewlekła dolegliwość, która w wielu przypadkach może być skutecznie kontrolowana, ale rzadko bywa całkowicie wyleczona. Kluczem do sukcesu jest kompleksowe podejście – modyfikacja stylu życia, prawidłowa dieta, farmakoterapia oraz regularne kontrole lekarskie.

U osób z zaawansowaną postacią refluksu leczenie może być długotrwałe, a w niektórych przypadkach – konieczna jest interwencja chirurgiczna. Niemniej jednak przy odpowiednim prowadzeniu pacjenta możliwe jest znaczne zmniejszenie objawów i poprawa jakości życia.

Refluks to powszechne, ale często bagatelizowane schorzenie, które może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, jeśli nie zostanie odpowiednio leczone. Wczesne rozpoznanie objawów, konsultacja z lekarzem oraz konsekwentna zmiana stylu życia to podstawy skutecznej walki z refluksem.

Dzięki odpowiedniej diecie, leczeniu i świadomości swojego ciała osoby z refluksem mogą prowadzić normalne, aktywne życie, wolne od uciążliwych dolegliwości.